Paragraaf 4 Argumenteren

Wat zijn argumenten?

Argumenten zijn 'uitspraken ter rechtvaardiging of ontkrachting van een standpunt, met als doel de inhoud van het standpunt aanvaardbaar te maken voor twijfelaars of tegenstanders of juist onaanvaardbaar.'(11) Argumenten zijn redenen voor of tegen een bepaald standpunt. In een discussie behoren de beste argumenten uiteindelijk de doorslag te geven.

Een ethische discussie dient gevoerd en beslecht te worden op basis van ter zake doende argumenten. Maar wat zijn eigenlijk 'goede argumenten'? We spreken van goede argumenten als de redenen die iemand aanvoert ter zake doen. Dat wil zeggen: ze hebben betrekking op de inhoud van een standpunt of de argumenten die dit standpunt ondersteunen. Daarnaast zal een goed argument geen argumentatiefout bevatten.

Je moet dus goede argumenten hebben en weten waar je het over hebt. Goede argumenten kunnen de volgende elementen bevatten:

Principes hanteren

In een debat - zeker een ethisch debat - kun je werken met bepaalde principes of waarden. Denk in dit verband aan de universele mensenrechten of aan breed gedragen principes zoals gelijkheid, vrijheid, respect, privacy, eerbied voor het leven of de waardigheid van de mens. Gebruik je principes als argument, dan noemen we dat beginselethisch redeneren. Zie hoofdstuk één van het boek, paragraaf vier. Een voorbeeld: er mogen geen camera's geplaatst worden in uitgaanscentra in de stad omdat dat een inbreuk vormt op de privacy.

Baten en kosten

Baten en kosten (voor- en nadelen) zijn gebaseerd op het utilitaire gedachtegoed: het nuttigheidsdenken. Zie hoofdstuk één van het boek, paragraaf vier.

Een voorbeeld: er mogen wel camera's geplaatst worden in de uitgaanscentra in de stad omdat de maatschappelijke voordelen (minder criminaliteit, minder zedendelicten, minder geweld) groter zijn dan de maatschappelijke nadelen (minder privacy).

Feiten en cijfers

Feiten en cijfers kunnen belangrijk zijn bij de onderbouwing van een standpunt. Je moet er wel voor waken dat je je tegenstander niet overspoelt met getallen en details. Dat zou je positie kunnen ondermijnen.

Bij een debat over een ethisch vraagstuk moet je er ook voor waken te suggereren dat uit feiten zonder meer normen te ontlenen zijn voor het handelen. Feiten zijn immers op zichzelf niet ethisch goed. Er zijn allerlei feiten waarvan we zonder meer zeggen: moreel onjuist zijn. Denk aan martelen, genocide en het rijden onder invloed.

Oorzaak en gevolg

In een debat kun je werken met oorzaak-gevolgredeneringen. Bijvoorbeeld: 'Als het warm is, stijgt de bieromzet.' Maar waak ervoor oorzaak en gevolg om te draaien, want dat kan tot problemen leiden. Immers: bij een stijgende bieromzet, krijgen we nog geen mooi weer!(12)

Voorbeelden

Je kunt je standpunt ook onderbouwen door voorbeelden als illustratie te nemen. De ervaring leert dat persoonlijke ervaringen het daarbij goed kunnen doen. Ze kunnen voor herkenning zorgen. Het komt persoonlijk over. Met voorbeelden kun je het je tegenstander knap lastig maken. Bij hem ligt de taak om aan te tonen dat wat jij naar voren brengt, niet klopt. Zeker bij persoonlijk getinte voorbeelden is dit lastig.

Vergelijking maken (analogie)

Om ingewikkelde zaken eenvoudiger te maken, kun je gebruikmaken van een vergelijking. Een vergelijking wordt ook wel een 'analogie' genoemd. Het effect van het gebruik van een vergelijking kan zijn dat iedereen direct weet wat er bedoeld wordt. De vergelijking dient wel hout te snijden, anders geef je de tegenstander een kans voor open doel.