Paragraaf 3 Strategie en tactiek bij debatteren

 

In deze paragraaf geven we een kort overzicht van de strategische en tactische aspecten van debatteren.
 

3.1 Strategie bij debatteren

In elk debat kan gebruik worden gemaakt van een bepaalde strategie. We behandelen nu enkele strategieën bij debatteren: (5)

a. Houd argumenten achter de hand

In een debat is het belangrijk om met argumenten te komen ter ondersteuning van je standpunt. Daarbij is het slim om de inbreng van je argumenten te 'doseren'. Kom met twee of drie argumenten en houd een of meer argumenten achter de hand. Zo voorkom je al te snel in een defensieve positie terecht te komen omdat je argumenten 'op' zijn.
 

b. Het gras voor de voeten wegmaaien

De tegenstander probeert jouw argumenten met tegenargumenten te neutraliseren. Je kunt hierop inspelen door al vooraf tegenargumenten te relativeren of te ontzenuwen. Bovendien laat je op deze manier zien een uiterst genuanceerd iemand te zijn. Je geeft er immers blijk van het gehele spectrum aan argumenten en tegenargumenten mee te nemen in je oordeel.
 

c. Publiek bespelen met humor

Ook een gedoseerd gebruik van humor is belangrijk in het debat. Als je de lachers op je hand krijgt, heb je een voordeel op je tegenstander. Maar humor moet wel functioneel zijn, anders lijkt het net of je de stelling of het gespreksonderwerp niet serieus neemt. Niet alleen is het leuk de steun van het publiek te krijgen. Sommige tegenstanders worden er zenuwachtig van en raken de weg kwijt in het debat.
 

d. Lichaamstaal

Behalve goede argumenten zijn er nog andere factoren die je betoog kracht kunnen bijzetten. Zo is non-verbale communicatie erg belangrijk in een debat. Door lichaamstaal zoals brede armgebaren, opgeheven vingers en een betrokken gelaatsuitdrukking kan een tegenstander geïmponeerd raken. Ook variaties in je stemgebruik zijn hier van invloed. Het kan nodig zijn je stem te verheffen, zeker als je tegenstander je wilt onderbreken voordat je bent uitgesproken. Met een goede intonatie kun je aangeven waar je nadruk op wilt leggen en waarop niet.
 

e. Teamwork

Is er sprake van een debat tussen twee teams, dan is het nuttig afspraken te maken met elkaar, bijvoorbeeld over wie met welk argument komt en wie de tegenstander countert.
 

3.2 Technieken bij debatteren

In elk debat worden ook bepaalde technieken gehanteerd. We noemen nu enkele technieken bij debatteren:(6)

a. Argumenten gebruiken

In feite is het werken met argumenten de basistechniek in het debat. Als je met iemand in debat gaat, heb je als doel die persoon van jouw mening te overtuigen. Dat doe je met goede argumenten. Met die argumenten onderbouw je je mening, terwijl je met tegenargumenten de opvattingen van je tegenstander bestrijdt. Argumenten dienen relevant te zijn: ze dienen betrekking te hebben op de zaak die bediscussieerd wordt.
 

b. Argumenten inleiden

Een beetje debater zorgt voor een opening van zijn of haar argumenten.(7) Door 'Ik vind...' achterwege te laten, kan een debater aan gezag winnen:

-       'Uw argumenten vermenigvuldigen zich als konijnen: steeds meer van hetzelfde. Waar het om gaat'
-       'U staat daar wel heel zelfverzekerd, maar ik ben benieuwd naar uw reactie op het volgende: '
-       'Wat u beweert, is hetzelfde als met veel overtuiging verklaren dat de aarde om de zon draait.'
 

c. Argumenten krijgen extra kracht als je ze goed afsluit

Een bepaalde redenering wint aan kracht door een goede afsluitende zin, zoals:

-       ' en daarmee doet uw argument niet ter zake.'

-       'en probeert u daar maar iets op te verzinnen.'

-       'en daarom moet u de volgende keer met een beter verhaal komen.'
 

d. Gebruik de woorden van je tegenstander

Een manier om het initiatief van de tegenstander over te nemen is zijn laatste woorden te gebruiken als opstap naar je eigen verhaal. Een klassiek voorbeeld: de tegenstander besluit zijn verhaal met het oordeel: één dat is raar! Vervolgens begin jij jouw bijdrage met de woorden: 'Weet u wat raar is? '
 

e. Vragen

In een debat kan het slim zijn om vragen te stellen. Eén goede vraag kan effectiever zijn dan vijf argumenten. Door een: 'Noemt u nu eens een ander voorbeeld ter onderbouwing van uw redenering?'

Als de andere partij vage argumenten gebruikt, kun je ook overwegen een keuzevraag te stellen: 'Bent u het nu eens of oneens met de stelling?' Ook retorische vragen (een standpunt verpakt als een vraag) kunnen goed uitpakken. Maar wees op je hoede: ze kunnen ook teruggekaatst worden door de tegenstander! Hij kan immers verwijzen naar het retorische karakter van de vraag en jou verzoeken om op een directe manier voor je mening uit te komen.
 

f. Gebruik metaforen, clichés, spreekwoorden en volkswijsheden

Een metafoor (een beeldspraak) kan zeer effectief zijn in een debat. Een voorbeeld: 'In Nederland zijn er veel te veel regels voor het midden- en kleinbedrijf (MKB). Er is heel veel dood hout. Het zijn regels die de ondernemers veel tijd en geld kosten, zonder dat ze nuttig zijn voor de kleine ondernemer. Kappen dus, dat dode hout. Weg met die overbodige regels.'(8)

Ook gezegdes hebben veel voordelen omdat ze herkenbaar zijn. Bovendien zijn ze 'to the point': ze raken een kern van waarheid. Een voorbeeld uit het Lagerhuisdebat over optieregelingen voor managers: 'Ik begrijp die optieregelingen best. Wie het dichtst bij het vuur zit, warmt zich het best.'(9)
 

De tien geboden voor debaters (10)

1. Gelijk hebben is nog geen gelijk krijgen.
2. Elke mening mag betwist worden.
3. Geloof niet dat de tegenstander beter is.
4. Kom nooit op je eigen woorden terug.
5. De beste volgorde is: luisteren, denken en dan spreken.
6. Zelfs het meest serieuze onderwerp leent zich voor humor.
7. Overtuigen is overdrijven.
8. De wil van de voorzitter is wet.
9. De jury heeft altijd gelijk.
10. Laat de rivaliteit nooit tot na de wedstrijd voortduren.

En het elfde gebod: Geniet van elk debat!